Programma 4. Klimaat, energie en openbare ruimte

Eén van de grote opgaven in het Osse coalitieakkoord 2022-2026 is de verduurzaming van onze samenleving. In 2025 zijn de ogen dan ook gericht op uitvoering van het uitvoeringsprogramma klimaatadaptatie. Specifieke acties richten zich straat/buurtniveau. Tegelijkertijd kijken we naar knelpunten op wijk- en gemeenteniveau. Daar zetten we in op koppelkansen, wanneer daar vanuit andere programma’s of ontwikkelingen zich al een verandering voordoet. Meanderende Maas gaat de uitvoeringsfase in en het Bos van Oss zal verder aangelegd worden.

De energietransitie is in een andere fase gekomen: het besef van de complexiteit en omvang van de opgave leidt tot een noodzakelijke herijking van de activiteiten. Ambitieniveau - mensen - middelen wordt in balans gebracht. Daarbij wordt het 'geen spijt-perspectief' leidend: wat we doen, krijg je geen spijt van. We blijven volop inzetten in het verduurzamen van woningen onder andere door isolatie. De opgave aardgasvrije woningen blijkt juridisch, technisch en financieel lastig en is een worsteling van alle gemeenten in Nederland. De ambitie aardgasvrij in 2050 blijft onveranderd. Een lager energieverbruik draagt bij aan de onafhankelijk van Nederland én helpt om de maandelijkse energielasten te drukken. Bovendien is het een belangrijke stap in aanloop naar aardgasvrij worden.
De beleidskaders die dat ondersteunen zijn in ontwikkeling en zullen in 2025 en de jaren daarna in de raad ter besluitvorming voorgelegd worden. Voor wat betreft duurzame opwek is de koers onveranderd, al zijn externe factoren wel van invloed op de snelheid voor realisatie (beschikbaarheid aansluiting, financiering, etc.).
Het beheer van de openbare ruimte is uitdagend: het biedt kansen om ambities van de gemeente te verwezenlijken op het gebied van onder andere klimaat, energie en mobiliteit, maar levert ook nieuwe beheervraagstukken op als gevolg van aanzienlijke kostenstijgingen.
Wat betreft afval blijven we ons inzetten op het realiseren van onze afvaldoelstellingen: minder restafval, meer grondstoffen scheiden en hergebruiken, de CO2-uitstoot beperken, de kosten van afvalbeheer beter beheersbaar maken en de dienstverlening aan de inwoners op peil houden.

In 2024 hebben we onze aanpak voor de warmtetransitie gewijzigd. We werken nu toe naar een warmteprogramma dat we eind 2026 vaststellen. Met het warmteprogramma willen we onze inwoners, ondernemers en organisaties met publieke functie duidelijkheid geven welk warmtealternatief we in welk gebied verwachten. Wat moeten wij doen om onze inwoners niet in de kou te laten staan? Daarom is het belangrijk dat we hen handelingsperspectief bieden welke stappen ze kunnen zetten en hoe daar te komen. Daarnaast gaan we besluiten over hoe we de gemeentelijke rol gaan invullen. Dat hangt nauw samen met de verwachtte warmtealternatieven (all-electric individueel of collectief warmtenet) en het handelingsperspectief.

Ondertussen zetten we stappen in het aardgasvrij-voorbereiden van woningen met een grootschalige verduurzamingsaanpak. De zogeheten no-regret maatregelen. De aanpak meerjarig collectief ontzorgen (MCO-aanpak) dat we samen met 8 andere gemeenten oppakken, is daar onderdeel van. Randvoorwaardelijk wordt het soortenmanagementplan (SMP). In het SMP komt naar voren waar de gevoelige plekken in een gemeente liggen voor wat betreft beschermde diersoorten en welke mitigerende of compenserende maatregelen getroffen moeten worden wanneer een gebouw wordt geïsoleerd. Het opstellen van een SMP heeft een totale doorlooptijd van 4 jaren.
Het tempo waarin we kunnen verduurzamen is mede afhankelijk van verschillende factoren, zoals de beschikbare capaciteit binnen de gemeentelijke organisatie, voorspelbaar rijksbeleid omtrent verduurzaming, prijsontwikkeling van verduurzamingsmaatregelen en beschikbaarheid van personeel.

In de praktijk lopen we, vanwege netschaarste tegen problemen om nieuwe of zwaardere elektrische aansluitingen tijdig te realiseren. Dit zet een forse rem op de woningbouw, bedrijvigheid en verduurzaming. We zijn in 2025 gestart om de samenwerking tussen de ketenpartners (o.a. Enexis en gemeente) te verbeteren. Hierbij krijgen we meer duidelijkheid over termijnen en mogelijke beter grip op onze ambities.

Verduurzamen bedrijven
Voor het verduurzamen van bedrijven is potentieel zo'n € 8 miljoen subsidie beschikbaar via 10 uiteenlopende nationale, provinciale en regionale regelingen. Om hier gebruik van te kunnen maken is beleids- en uitvoeringscapaciteit nodig om plannen te maken en projecten te starten. In de strategienota Economie die we in 2025 opstellen (zie ook programma 5), gaan we daar nader op in.

De volgende stap in de Duurzame Polder is dat de initiatiefnemer een vergunningaanvraag doet, zodat die in behandeling genomen kan worden. Daarnaast zal de realisatie van windpark Elzenburg-DeGeer verder vorm krijgen. Beiden projecten zijn essentieel in onze eigen doelstelling én ook onderdeel van de afspraken die we gemaakt hebben hoe wij onze RES-opgave invullen.

De prioriteit binnen het programma klimaatadaptatie ligt op het uitvoeren van de acties uit het uitvoeringsprogramma 2024-2028. Daarbij gaat aandacht uit naar:

• Het ondersteunen van initiatieven van bewoners en bedrijven.
• Het werken aan bepaalde focusgebieden: We pakken knelpunten aan en versterken robuuste groenblauwe structuren. Zo ronden we deze collegeperiode nog de aanplant van de 20 hectare Bos van Oss af.
• Het inzetten van gemeentelijke instrumenten voor een klimaatrobuust Oss, zoals door het stellen van kaders bij plannen en projecten (‘de Osse maatlat’ toepassen) en de openbare ruimte klimaatadaptief in te richten
• Door middel van onderzoek en monitoring de voortgang van het programma bewaken en verder ontwikkelen.

De komende tien jaar worden de dijken in Oss langs de Maas verbeterd als onderdeel van het landelijke hoogwaterbeschermingsprogramma. Daarmee wordt de veiligheid bij hoogwater voor de inwoners van Oss gegarandeerd. Het Waterschap Aa en Maas voert namens de gezamenlijke overheden deze dijkprojecten uit. Tevens zijn er voor Oss een aantal Meekoppelkansen bij de dijkprojecten, zoals bijvoorbeeld verbeteren van de infrastructuur en ontwikkelen van natuur.

Voor de begeleiding van de dijkprojecten is er inzet nodig vanuit de gemeente Oss: om de belangen van de gemeente Oss en haar inwoners en bedrijven te behartigen, koppelkansen en risico’s te signaleren, Oss te vertegenwoordigen aan de drie verschillende overlegtafels (Cuijk-Ravenstein-Ravenstein-Lith, Lith-Bokhoven), op te treden als omgevingsmanager richting samenwerkende partijen (waterschappen, provincies, Rijk, buurgemeenten, Natuurmonumenten), binnenshuis te schakelen met relevante afdelingen (verkeer, bodem & milieukwaliteit, recreatie, landschap, ecologie, vergunningen, etc.). We werken dit uit richting de programmabegroting.

We herijken het Integraal Beheerplan Openbare Ruimte één keer in de vier en leggen we in Q2/Q3 voor aan het college.
We streven ernaar om de Visie op de Ondergrond Q4 2025/Q1 2026 af te ronden en bestuurlijk voor te leggen. Dit doen we in breed verband met regiogemeenten en betrokken (nuts)partijen.
Gemeente Oss moet afgerond 650 hectare grasachtige vegetaties beheren en maaien. Hiervan wordt momenteel 150 hectare op een ecologische wijze gemaaid. Met ingang van volgend jaar wordt het areaal ecologisch maaibeheer uitgebreid naar circa 177 hectare. Dit is goed voor de biodiversiteit omdat door ecologisch maaibeheer het aantal soorten op termijn zal toenemen.
De gemeente neemt de taken op het gebied van bluswatervoorzieningen - budgetneutraal - over van de Veiligheidsregio.

We zijn halverwege de looptijd van het Schone Lucht Akkoord. In een tussentijdse evaluatie worden de nieuwste inzichten en onderzoeksresultaten meegenomen. Op basis hiervan worden maatregelen waar nodig aangescherpt of aangepast om de luchtkwaliteit verder te verbeteren en gezondheidsrisico’s voor onze inwoners te beperken.

Het bestaande beleid voor milieu (o.a. geur, geluid en bodem) wordt aangepast aan de nieuwe wetgeving. Hierdoor sluit het huidige beleid en de omgevingswet goed op elkaar aan en ontstaan er geen gaten in de regelgeving. Hiervoor is de Transitiestrategie Omgevingsplan opgesteld (zie ook Programma 7). Het is belangrijk dat we dit tijdig op orde te brengen om juridische claims te voorkomen.  

De prioriteiten op het gebied van afval en grondstoffen liggen voor de resterende bestuursperiode op het uitvoeren van het uitvoeringsprogramma 2025-2027. Dit programma is opgenomen in de Koersnota Afval en Grondstoffen 2030. Deze koersnota wordt in juni 2025 aan de gemeenteraad voorgelegd. De koersnota omvat ons nieuwe afval- en grondstoffenbeleid dat aansluit bij de Europese en nationale doelstellingen voor een circulaire economie. In het nieuwe beleid is de focus verschoven van het verminderen van restafval naar het bevorderen van recycling en hergebruik van grondstoffen met als doel voor 2030: 60% daadwerkelijke recycling. De belangrijkste wijzigingen die onze inwoners vanaf 2026 hiervan gaan merken zijn:

• Het beloningssysteem ‘Afval scheiden loont’ voor minder restafval aanbieden wordt afgeschaft vanaf 2026.
• Er komt een nieuwe afvalstoffenheffing voor één- en meerpersoonshuishoudens.
• Restafval wordt vierwekelijks i.p.v. driewekelijks ingezameld.
• Nascheiding van restafval op PMD- en Gfe-afval bij hoogbouw vanaf 2028.
• Gratis storten van bepaalde hoeveelheid betaalde afvalstromen op het Duurzaamheidsplein. Hiertoe wordt het Duurzaamheidsplein aangepast met een gratis route en betaalde route, weegbruggen en pasjessysteem.

Programma energietransitie

Wettelijke taken
In totaal zullen tot 2050 in totaal  42.000 woningen verduurzaamd moeten worden en uiteindelijk aardgasvrij gemaakt. Daarbij zal ook zo’n 2,5 tot 3 PJ aan duurzame energie opgewekt moeten worden en bijbehorende infrastructuur aangelegd worden. Om een goed beeld te krijgen wat dit vraagt van de organisatie zal een onderzoek worden uitgevoerd.

Verduurzamen bedrijven en energiezekerheid
Om op de beschikbare subsidies en regelingen met een omvang van € 8 miljoen aanspraak te maken, is beleids- en uitvoeringscapaciteit nodig. Dit hangt nauw samen met de ambities zoals in de strategienota economie genoemd. We werken dit verder uit richting programmabegroting. 

In de Strategische heroriëntatie hebben we weergegeven wat de koers is om te komen tot een meerjarig sluitende begroting. We geven hierna aan welke voorstellen we voor dit programma door willen voeren.

Bedragen x € 1.000
+ is besparing/voordeel

In het kader van minder meerkosten stellen we voor om de volgende maatregelen door te voeren:

Bedragen x € 1.000
+ is besparing/voordeel