Programma 1. Welzijn en zorg

Meedoen mogelijk maken voor alle inwoners van Oss is dé missie van het sociaal domein Oss (begrotingsprogramma’s 1, 2 en 3). Een solide sociale basis helpt de meeste mensen een prima leven te leiden, voor zichzelf en anderen te zorgen en om te gaan met de hobbels in het leven. Meedoen mogelijk maken gebeurt dan ook in eerste instantie door mensen zelf en hun verschillende sociale netwerken. Wij helpen de samenleving daarbij waar we kunnen. En als inwoners daarnaast ondersteuning nodig hebben, dan bieden we deze samen met onze partners. Hierbij behandelen we mensen als mensen en vertrouwen we op het goede van de mens. Normaliseren, substitutie en voorkomen zijn hierin sleutelwoorden. Evenals de inhoudelijke speerpunten, zoals die ook in de landelijke VNG propositie van het sociaal domein staan: bestaanszekerheid herstellen, kansengelijkheid vergroten en gezond leven makkelijker maken. We werken hierbij waarde gedreven vanuit onze vijf waarden: de mens centraal, eenvoud, nabijheid, partnerschap en vakmanschap.

De samenstelling van de Nederlandse bevolking verandert tot ongeveer 2040 flink, het huidige zorgstelsel is daar niet op ingericht. We zien een toenemende hulpvraag omdat de bevolking groeit en vergrijst. Tegelijkertijd is sprake van voorzieningen in dorpen en wijken die onder druk staan, een oplopende personeelsschaarste en een wooncrisis die (kwetsbare) inwoners raakt. Ook ontwikkelingen in het medische domein hebben invloed op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverkeringswet (Zvw) werken met steeds scherpere criteria voor inwoners om in aanmerking voor zorg te komen. De Wmo wordt gezien als vangnet voor bezuinigingen in andere zorgwetten. Met enerzijds de groei van het aantal inwoners dat ondersteuning nodig heeft, terwijl het aantal beroepskrachten, vrijwilligers en mantelzorgers afneemt, en anderzijds onzekere en over het algemeen ontoereikende compensatie door het Rijk, moeten we ons voorbereiden op een verder toenemende schaarste van het aanbod van zorg en ondersteuning. Des te meer omdat we ook in de gemeente Oss rekening moeten houden met een financiële opgave en strategische heroriëntatie.

Voor programma Zorg & Welzijn vertaalt dit zich in een beweging naar het versterken van de sociale basis, meer collectieve ondersteuning en ondersteuning door naasten.Werken aan een toekomstbestendig zorgstelsel vereist domeinoverstijgende afstemming en afstemming met onder andere programma 2 en 3 (sociaal domein), 7 (wonen) en 10 (veiligheid).

Begin 2025 is het Wmo-beleidskader Wmo 2025-2029 'Meedoen mogelijk maken’ vastgesteld. Hierin staan onze ambities en doelen beschreven, inclusief een doorkijk naar een beleidsagenda voor de komende jaren. In deze kadernota beschrijven we waar in 2026 de prioriteit ligt.

We volgen de demografische en landelijke ontwikkelingen zoals de resultaten van het houdbaarheidsonderzoek Wmo dat momenteel wordt uitgevoerd door het ministerie van VWS en de VNG. Oss heeft een bijdrage aan dit onderzoek geleverd. Of de overgang van het abonnementstarief naar de inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo die opnieuw is uitgesteld naar 1 januari 2027. En tot slot de ontwikkelingen rond het zogenaamde AZWA (Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord) en IZA (Integraal Zorg Akkoord). Deze ontwikkelingen kunnen forse impact hebben, zowel inhoudelijk als financieel.

Een sterke sociale basis kan een belangrijke bijdrage leveren aan een leefbare samenleving en de houdbaarheid van de zorg. Daarom blijven we investeren in de sociale basis, met enkele speerpunten.

Mantelzorg
Ons nieuwe mantelzorgbeleid gaat in vanaf 2025, hierbij hebben we breed onderzoek gedaan naar de behoefte van mantelzorgers. De focus ligt onder andere op toegankelijke, vindbare voorzieningen en informatie zodat de mantelzorgers en zorgvrijwilligers toegerust zijn om hun dierbare te ondersteunen. Daarnaast blijft de waardering belangrijk en we zetten in op het vergroten van mantelzorgbewustzijn in de domeinen zorg, welzijn, wonen, werk en onderwijs.

Inclusie
Medio 2025 leggen we een lokale inclusie agenda ter besluitvorming voor waar we vervolgens uitvoering aan zullen geven.

Wonen en zorg

We zetten ons samen met collega’s van wonen en (regionale) partners in om uitvoering te geven aan de uitvoeringsagenda van de woonzorgvisie. Relevant voor de Wmo beleidsagenda is hierin de huisvesting van aandachtgroepen: kwetsbare ouderen, mensen met een beperking, psychisch kwetsbaren, kwetsbare jongeren, vergunninghouders en d ak- en thuisloze mensen. De wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting verplicht ons om een huisvestingsverordening vast te stellen met een urgentieregeling. De komende tijd gaan we nog meer aandacht besteden aan afspraken over de manier waarop huurwoningen worden toegewezen aan woningzoekenden.

Van proeftuin Oss naar een nieuwe inrichting sociaal domein Oss
Eind 2025 neemt de gemeenteraad een besluit over het vervolg van de proeftuin Oss op basis van een evaluatie. Dit besluit heeft hoe dan ook consequenties voor de inrichting van het sociaal domein in Oss. Vanaf 2026 moeten we uitvoering geven aan dit besluit. Momenteel is nog niet te voorzien welke consequenties, dat is afhankelijk van het besluit.

Basishulp is uitgangspunt: substitutie
Substitutie kan een belangrijke bijdrage leveren aan het omgaan met schaarste en meer mensen helpen met hetzelfde geld. We zetten op verschillende manieren in op substitutie, bijvoorbeeld door individuele ondersteuning om te buigen naar collectieve en voorliggende voorzieningen. Dit doen we op verschillende manieren. Enerzijds door vanuit de Wmo anders te verwijzen naar hulp en meer samen te werken met vrijwilligersinitiatieven en andere voorliggende activiteiten. En anderzijds door initiatieven in de Osse dorpen en wijken te stimuleren. Zoals dagontmoetings-initiatieven en het onderzoeken of we initiatieven zoals Zorgbuurthuis 't Hageltje kunnen verbreden.

Overgang van Jeugdwet naar de Wmo
We starten in 2025 met een betere verbinding van de overgang van jongeren naar volwassenen oftewel van ondersteuning vanuit de Jeugdwet naar de Wmo. In 2026 zal dit verder vorm worden gegeven.

Psychisch kwetsbaar
De ondersteuning van psychisch kwetsbare inwoners blijft ook de komende jaren een belangrijk thema. Onder andere door te investeren in passende woonvoorzieningen, een transformatie van de maatschappelijke opvang naar kleinschalige, kortdurende opvang en een nieuwe regionale aanpak dakloosheid. Daarnaast investeren we in toegankelijke hulpverlening en laagdrempelige ontmoetingspunten.

Veiligheid in afhankelijkheidsrelaties (VIA)
We werken regionaal samen op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. We geven in Oss uitvoering aan de ambities zoals beschreven in h et regionale Koersplan VIA. Medio 2025 concretiseren we onze inzet voor de komende jaren in een lokaal uitvoeringsplan voor de gemeente Oss . Dit plan richt zich op een integrale aanpak van onveiligheid in gezinnen. Jeugdigen en gezinnen in de knel zijn niet per definitie geholpen met (alléén) de inzet van ondersteuning of jeugdhulp. We sluiten aan op de landelijke ontwikkelingen voor het Toekomstscenario: de aanvulling van expertise rondom veiligheid voor de sterke lokale teams.

Samenwerking medisch domein en het Integraal zorgakkoord (IZA)
Het is voor de toekomstbestendigheid van zorg van essentieel belang dat het sociaal domein en het medisch domein samenwerken. Omdat beide domeinen nu gefinancierd worden door verschillende stelsels zijn er hindernissen die doorbroken moeten worden. Het IZA en het regioplan dat in onze regio is opgesteld hebben een flinke impuls gegeven aan regionale samenwerking met het medische domein, het zorgkantoor en de zorgverzekeraar. Medio 2025 is door de sub-regio Samen in gezondheid een aanvraag ingediend voor de IZA transformatiemiddelen. Indien hier akkoord voor gegeven wordt, kunnen we in 2026 starten met de uitvoering.

Benutten ervaringskennis
We maken in 2025 een start met het meer benutten van ervaringskennis bij nieuw beleid en bij de uitvoering hiervan. En we investeren in het vakmanschap van onze medewerkers zodat zij met een open houding en zonder oordeel in gesprek gaan met de Osse inwoners.

Aanscherping (integrale) verordening Wmo
We actualiseren onze verordening en werkinstructies op basis van de beleidsuitgangspunten Wmo Oss. Hierbij kijken we of we de juiste instrumenten hebben om een afweging voor ondersteuning volgens de waardendriehoek Instituut voor Publieke Waarden (IPW) te maken. We halen hiertoe op wat de consulenten nodig hebben om de afweging weloverwogen te maken, denk aan scholing en handvatten. Hiermee maken we ook een strengere toekenning van voorzieningen mogelijk (onderdeel van de strategische heroriëntatie).

Samenwerking ruimtelijk domein
De samenwerking die we de afgelopen periode in gang gezet hebben met het ruimtelijk domein, intensiveren we in 2026 verder. Denk aan wonen en zorg (de woonzorgvisie), advisering bij de Intaketafel bij complex ruimtelijke initiatieven, programma Schadewijk, gezonde leefomgeving en de omgevingsvisie.

Zorg & veiligheid
Veel thema's spelen zich op het snijvlak zorg en veiligheid af. Het gaat dan om thema's zoals personen met onbegrepen gedrag, huiselijk geweld en kindermishandeling (VIA), structurele overlastgevers, de aanpak van complexe casuïstiek, en jeugd. Vanuit het Sociaal Domein werken we hierin samen met team Veiligheid en de ketenpartners. We streven naar een integrale aanpak op de genoemde thema's. Voor deze thema’s blijft de komende periode veel aandacht.  

Het lokale beleidskader Integraal Jeugdbeleid verwoordt onze ambitie voor alle jeugdigen in Oss; namelijk dat zij opgroeien tot gezonde, zelfstandige volwassenen, die zichzelf kunnen redden, voor zichzelf opkomen en meedoen in de samenleving. De aanwezigheid van een stevige pedagogische basis is goed voor alle jeugdigen, en helpt ook beschermend voor de meer kwetsbare jeugd.  

Het gebruik van jeugdhulp is de afgelopen jaren fors toegenomen. Dit leidt -samen met stijgende tarieven- tot kosten voor jeugdhulp die hoger zijn dan de landelijke bijdrage. Wij hebben daarom diverse kostenbeheersingsmaatregelen verkend om het gebruik terug te dringen. Met schaarse middelen betekent dat keuzes maken en anders organiseren. Uitgangspunt blijft om te zorgen voor de best passende hulp voor de meest kwetsbare kinderen. Daarvoor is een variatie aan specialistische hulp in onze regio beschikbaar.
De Landelijke Hervormingsagenda Jeugdhulp is voor ons de komende jaren een belangrijke leidraad. De ontwikkelingen hierin van sterke lokale teams, minder specialistische jeugdhulp, kwaliteitsverbetering en monitoring sluiten aan bij onze inhoudelijke uitgangspunten die wij in het Regionaal Beleidsprogramma hebben vertaald in zes programmalijnen. Naast inhoudelijke ontwikkelingen gericht op verbetering van zorg voor onze jeugd, stelt de Hervormingsagenda ons ook voor de opdracht tot kostenbeheersing.
In 2025 passen we onze lokale Verordening Jeugdhulp aan. In de nieuwe verordening nemen we bepalingen op, die ons helpen ervoor te zorgen dat de jeugdhulp terecht komt bij de jeugdigen en gezinnen in de meest kwetsbare situaties.  

Concreet werken we in 2025/2026 (verder) aan de kostenbeheersing, transformatie van de gesloten jeugdzorg, stevige lokale teams die gezinsgericht ondersteunen, bredere toepassing van de Samenwerkwijze voor jeugd, een goede aansluiting onderwijs-jeugdhulp en evaluatie en borging van pilots als het echtscheidingsloket, de aanpak zorgintensieve gezinnen en jongerenaanpak 16-27 jaar (BIG 5).

Participatie kwetsbare internationale werknemers (arbeidsmigranten)
Momenteel voeren Stichting Barka en ONS welzijn een pilot uit gericht op het meedoen van kwetsbare internationale werknemers. Het doel is het verbeteren van het welzijn, de integratie en participatie van de internationale werknemer. De eerste resultaten zijn positief en laten een meerwaarde zien. Er worden kwetsbare arbeidsmigranten geholpen, die we voorheen niet bereikten en onder de radar bleven. We verwachten in de toekomst een groei van het aantal internationale werknemers in Oss, en daarmee ook de vraag naar (preventieve) ondersteuning. Daarom stellen we voor de pilot om te zetten in een structurele werkwijze.

Huisvesting en integratie vergunninghouders
De huisvesting van vergunninghouders is een wettelijke taak. Het rijk bepaalt jaarlijks hoeveel vergunninghouders onze gemeente moet huisvesten. Tot nu toe slagen we erin om aan onze opgave te voldoen op het vlak van wonen, inburgering, meedoen aan het maatschappelijk verkeer. Dit doen we volgens de Osse aanpak: we zorgen voor woonruimte, goede begeleiding en ondersteuning samen met onze netwerkpartners Vluchtelingenwerk, ONS welzijn, Thuis in Oss, politie, BrabantWonen en Mooiland. Door wijzigingen in het landelijk beleid is het moeilijk te voorspellen welke gevolgen dit gaat hebben voor de jaarlijkse taakstelling. Vooralsnog houden we vast aan de Osse aanpak.

IZA/GALA
De speerpunten van dit programma voeren we in principe uit binnen bestaande middelen. Wel hebben we te maken met een aantal onzekere factoren zoals beschreven in de inleiding. Het gaat onder andere om de ontwikkelingen rond het AZWA (IZA en GALA), houdbaarheid van de Wmo en besluitvorming over het vervolg van de proeftuin. En het vervallen van de incidentele GALA middelen in 2026 zoals deze oorspronkelijk zijn geformuleerd in het GALA.

Participatie internationale werknemers
We stellen voor om € 65.000 beschikbaar te stellen voor participatie van internationale werknemers. V oor 2023 en 2024 was in opdracht van de gemeenteraad € 50.000 per jaar incidenteel beschikbaar voor uitvoering van deze pilot, en in 2025 hebben we een bedrag van € 60.000 beschikbaar gesteld vanuit de reserve voor Wonen Welzijn Zorg. Het bedrag werd in 2025 hoger vanwege de groeiende vraag en omdat er geen rekening was gehouden met vrijwilligersvergoedingen, reiskosten, etc. De ervaringen zijn positief, we willen de aanpak structureel maken. We stellen voor om vanaf 2026 hiervoor structureel € 65.000 beschikbaar te stellen.

In de Strategische heroriëntatie hebben we weergegeven wat de koers is om te komen tot een meerjarig sluitende begroting. We geven hierna aan welke voorstellen we voor dit programma door willen voeren.

Bedragen x € 1.000
+ is besparing/voordeel

Minder meerkosten
Voor dit programma zetten we ook in op maatregelen voor 'minder meerkosten'. Het gaat om de beleidsterreinen Wmo individuele voorzieningen en jeugdhulp. We maken ons zorgen over stijgende zorgkosten, zowel binnen de Wmo als Jeugdhulp. Ombuigingsvoorstellen op deze beleidsterreinen zorgen vooral voor beperking van stijgende meerkosten en zullen een beperkte bijdrage hebben bij het terugdringen van het huidige begrotingstekort. De maatregelen zijn er op gericht dat nieuwe tekorten in de toekomst worden voorkomen of beperkt.  Het gaat om forse maatregelen met maatschappelijke impact maar waarvan wij inschatten dat ze onvermijdelijk zijn om te komen tot een houdbaar en betaalbaar sociaal domein.

Wmo Individuele voorzieningen
We hebben te maken met stijgende kosten voor individuele voorzieningen. Daarom zetten we nadrukkelijk in op substitutie en het terugdringen van  indicaties.  We kunnen op diverse producten stijgende meerkosten afremmen door strakker te sturen op de verstrekking van individuele indicaties Wmo.
We stellen voor om aan de slag te gaan met:

• Aanscherping criteria in verordening en werkinstructies.
• Vakmanschapsontwikkeling, waarmee we niet alleen kennis en vaardigheden vergroten, maar ook verwachten consulenten aan onze gemeente te binden en daarmee verloop te voorkomen.

Dit voorstel is in lijn met het Wmo-beleidskader 2025-2029 en randvoorwaardelijk voor een aantal andere voorstellen binnen dit programma. In totaal gaat het om een totale mogelijke besparing van ruim € 0,5 miljoen.
Het gaat om de volgende maatregelen:

Bedragen x € 1.000
+ is besparing/voordeel

Jeugdhulp
Om de kosten voor jeugdzorg te beheersen, hebben we in aansluiting op de analyse van data en regionale en landelijke ontwikkelingen en voorbeelden, diverse maatregelen geformuleerd.  
Doel van de maatregelen is het terugdringen van gebruik. Concreet betekent dit verminderen van de instroom en beperken van de omvang van de inzet. De beoogde maatregelen zijn ingedeeld in 2 categorieën.
1. Sturen op beperken instroom
2. Sturen op zorgpaden/trajecten (duur/alternatieve zorg)

Een eerste mogelijke doorrekening van de kostenbeheersingsmaatregelen geeft een mogelijk bedrag aan van      € 5,5 miljoen als doelstelling. Omdat de haalbaarheid van deze doelstelling onzeker is, stellen we voor om een taakstelling op te nemen van € 4 miljoen. Zie hiervoor het hoofdstuk 'Op weg naar de begroting' en 'Ontwikkelingen Jeugdhulp'.
We zetten in op de volgende ombuigingsvoorstellen:

Bedragen x € 1.000
+ is besparing/voordeel