Aanbiedingsbrief

Beste leden van de gemeenteraad,

Voor u ligt de Kadernota 2026-2029. De kadernota maken we jaarlijks als voorbereiding op de programmabegroting 2026. Met de kadernota geven we aan wat de speerpunten zijn voor 2026, actualiseren we het financiële beeld en leggen we waar nodig keuzes voor.
Een aantal weken geleden presenteerden we u het document Strategische heroriëntatie, waarin we hebben aangegeven hoe we invulling willen geven aan de opdracht om te komen tot een sluitende begroting. Dit document maakt integraal onderdeel uit van deze kadernota.
Sinds de presentatie van de voorjaarsnota van het Rijk zijn er verschillende financiële ontwikkelingen geweest die nadrukkelijke invloed hebben op onze financiële positie en de koers richting de programmabegroting. We lichten dit in deze kadernota toe.

Financiële ontwikkelingen en de koers naar de begroting
Eind april presenteerde het Rijk de voorjaarsnota waarin ze aangaven substantieel geld beschikbaar te stellen voor gemeenten. We waren daarbij optimistisch en hoopten dat we hierdoor minder zouden hoeven te bezuinigen. In de weken daarna bleek dat de realiteit toch wat anders is. We worden voor 2026 en 2027 redelijk gecompenseerd voor de stijgende kosten van jeugdhulp. Echter, vanaf 2028 geeft de Voorjaarnota geen lucht. We kunnen wel zeggen dat het ravijnjaar opschuift van 2026 naar 2028. Het Rijk boekt dan een stevige extra bezuiniging op jeugdzorg in en houdt ook vast aan de bezuinigingen vanuit de hervormingsagenda. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt deze reeks vanaf 2028 ook te ambitieus en adviseert om een sluitende begroting voor 2026 en 2027 te presenteren en voor daarna in beeld te brengen richting het Rijk welke aanvullende middelen nodig zijn voor jeugdhulp. Dit is immers een taak in medebewind. Dit betekent dat het Rijk de taken vaststelt via de Jeugdwet, maar ook zorgt dat de gemeentes voldoende gefinancierd worden om deze taak uit te voeren. Dat is momenteel niet het geval.
We kiezen er daarom voor om te werken naar een sluitende begroting voor 2026 en 2027 en vanaf 2028 werken we met een geaccepteerd tekort. Dit betreft het tekort op jeugdzorg vanaf 2028 waarvan we verwachten dat het Rijk deze extra moet gaan compenseren.

Naast het opnemen van een geaccepteerd tekort voor jeugdzorg gaan we zelf, nog meer dan eerder, sturen op het beheersen van de kostenstijgingen. We moeten ingrijpen in jeugdzorg om de kwaliteit van jeugdzorg te verbeteren als ook de betaalbaarheid van deze zorg op de langere termijn. Het stijgend jeugdzorggebruik kost ons de afgelopen jaren namelijk al miljoenen extra. We presenteren hiervoor een set aan maatregelen waar we mee aan de slag gaan. We nemen, naast extra kostenstijgingen, ook een besparingsdoelstelling (=opdracht) mee, oplopend tot € 4,0 miljoen in 2029.

Om te komen tot een sluitende begroting voor 2026 en 2027 zullen we de voorgestelde ombuigingsvoorstellen zoals gepresenteerd in de strategische heroriëntatie door moeten voeren. Met deze ombuigingsvoorstellen willen we weer balans brengen tussen ambities aan de ene kant en mens/middelen/organisatie aan de andere kant. Met de gekozen voorstellen willen we lange lijnen en koers niet verstoren. We willen maatschappelijke schokken vermijden en bezuinigen met een beperkte impact op onze inwoners en partners. Helaas kunnen we richting toekomst aanvullende bezuinigingen niet helemaal uitsluiten.  

Speerpunten en prioriteiten
In maart 2026 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Het is passend om in het laatste jaar voor de verkiezingen niet meer met grote nieuwe beleidswensen te komen, overigens daar ook geen financiële ruimte voor. Tot die tijd blijven we dus onverminderd inzetten op onze prioriteiten:

• De verstedelijkingsopgave met woningbouw en mobiliteit. De komende jaren ligt de focus voornamelijk op de woningbouwopgave in de spoorzone van Oss en op Amsteleind. In deze gebieden voegen we in de periode tot 2040 ongeveer 8.000 woningen toe. We investeren in een toekomstbestendig mobiliteitssysteem. Hierbij creëren we meer ruimte voor actieve mobiliteit (fietsen, wandelen) en geconcentreerde voorzieningen voor parkeren van zowel fietsen als auto's. Daarnaast continueren we de implementatie van de Omgevingswet en bouwen we onze kennis en ervaring hierin verder op.
• De klimaatopgave en energie transitie. We zetten in op verdere uitvoering van het programma klimaatadaptatie en het maken van een warmteprogramma. We zijn aangesloten bij de dijkprojecten om te zorgen voor meekoppelkansen op het gebied van infrastructuur en ontwikkeling van natuur.
• Goede dienstverlening, transformatie en kostenbewustzijn van het sociaal domein. Het beheersen van de kosten van jeugdhulp is het belangrijkste aandachtspunt. Daarnaast zetten we ons in voor een sterke sociale basis. Speerpunten daarbij zijn mantelzorg, inclusie, wonen en zorg, substitutie en de inrichting van het sociale domein Oss op basis van een besluit over de proeftuin.
• Stedelijke voorzieningen voor een aantrekkelijke stad. We hebben belangrijke stappen gezet op het gebied van de planvorming, ontwerp en financiën van het theater de Lievekamp en het nieuwe zwembad. Nu kunnen we verdere stappen zetten op het gebied van realisatie.
• Duurzaam houdbare voorzieningen voor vitale dorpen. We blijven investeren in voorzieningen op het gebied van ontmoeten, sport en cultuur in de dorpen en kernen. Op deze manier maken we ontmoeten mogelijk en sport en bewegen toegankelijk voor iedereen.
• Een professionele organisatie. We willen samen duurzaam vooruit. Om dit te realiseren is een sterke organisatie nodig. Oss groeit en de organisatie groeit mee. Via de nieuwe organisatievisie ‘Wij zijn één Oss’ gaan we aan de slag met begeleiden van deze groei. We investeren in integrale en strategische beleidsmatige sturing en digitalisering. Ook is het noodzakelijk om te investeren op het gebied van veiligheid om de basis op orde te kunnen krijgen, goed te kunnen blijven reageren op crisissituaties en uitvoering te kunnen coördineren.

Deze ambities houden we vast en hebben we uitgewerkt in speerpunten per programma. We zetten in op realisatie en uitvoering. Op enkele plekken vinden we het, ondanks de financiële situatie, van belang om te investeren en geld vrij te maken. Dit doen we nadrukkelijk op het gebied van veiligheid. Daarnaast vinden we het belangrijk om te investeren in versterking van de organisatie. We zien dat hierdoor het tekort vanaf 2028 op zou lopen en hoger is dan het geaccepteerde tekort. Dit moeten we oplossen richting de programmabegroting 2026-2029. Daarom werken we richting de programmabegroting twee sporen uit:

• We gaan op zoek naar structurele voordelen naar aanleiding van de voordelige  jaarrekeningoverschotten van afgelopen jaren en sturen nadrukkelijk op het halen van ‘lucht uit de begroting’. Met als doel om zo veel mogelijk van de taakstelling op te lossen zonder dat het vastgestelde beleid en de uitvoering daarvan hier onder lijdt. Daarnaast moet dit leiden tot strakker begroten en minder hoge begrotingsoverschotten (over 2024 was het overschot € 14,9 miljoen, dat vinden we té hoog).
• Daarnaast gaan we kritisch kijken of een deel van deze taakstelling ingevuld kan worden door een taakstelling op de organisatie. Dit koppelen we dan aan het onderzoek naar het terugbrengen van inhuur, het niet invullen van vacatures bij enkele pensioneringen en het strakker begroten op personeelsbudgetten. De uitvoering van ons beleid mag daar niet onder lijden. Daarnaast maken we nadrukkelijk de kanttekening dat we het onverantwoord vinden om een te grote bezuiniging neer te leggen op de gemeentelijke organisatie. De vraagstukken die voor ons liggen, de groei van de gemeente en de arbeidsmarkt waarin het steeds moeilijker wordt om voldoende en goede medewerkers aan te trekken en te behouden, maken dat wij het van het grootste belang vinden dat we onze organisatie op peil houden.  

Op deze manier zetten we in op het vinden van ruimte om de noodzakelijke posten nieuw beleid op te kunnen nemen in de begroting.

Ten slotte
Samen met het document Strategische heroriëntatie vormt deze kadernota input voor de debatten op 26 juni en 3 juli 2020 in de gemeenteraad. Deze documenten zijn in samenhang met elkaar te bezien.
We vragen u zich uit te spreken over de voorgestelde koers richting de begroting, met de voorgenomen ombuigingsvoorstellen, de lijn van begroten vanaf 2028 (met name op gebied van jeugdzorg) en de investeringen die op een aantal onderdelen nodig zijn.

Burgemeester en wethouders van Oss.

De secretaris,                  De burgemeester,
H. Reints                     F. de Jonge